[Báo cáo NCKHSV] Qúa trình thay đổi vị thế của người phụ nữ trong gia đình Nhật Bản giai đoạn từ thời kỳ Minh Trị đến sau chiến tranh thế giới thứ II

Đề tài nghiên cứu sự thay đổi vai trò của người phụ nữ Nhật Bản từ diai đoạn từ thời Minh Trị đến sau thế chiến thứ hai bởi đây là giai đoạn xã hội Nhật Bản có sự thay đổi mạnh mẽ: xóa bỏ chế độ Mạc phủ, định hướng tư bản chủ nghĩa; sự tàn phá của chiến tranh, thiên tai; sự định hướng và hình thành xã hội dân chủ, phát triển kinh tế. Trong gia đình, ở giai đoạn này, người phụ nữ bị ràng buộc mạnh mẽ trong các mối quan hệ gia đình hơn là các mối quan hệ xã hội.
Nội dung chính 
1. Chương 1: “Người phụ nữ trong gia đình truyền thống Nhật Bản”. 
- Cơ cấu gia đình truyền thống ở Nhật Bản trong xã hội phong kiến Mạc Phủ: mang đậm bản chất của chế độ phụ quyền. Người phụ nữ bị ràng buộc bởi các chuẩn mực trong các mối quan hệ gia đình, hầu như không có sự tự do.
- Những nguyên nhân dẫn đến vị thế thấp của người phụ nữ trong gia đình: sự tác động của Nho giáo; ảnh hưởng của xã hội mà tầng lớp võ sĩ chiếm đa số; chế độ gia tộc võ sĩ.
2. Chương 2: “Người phụ nữ trong gia đình Nhật Bản tính từ thời Minh Trị (1868 – 1912) đến hết chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 – 1918)”
- Chính quyền Minh Trị đã đưa ra những chính sách cải cách trên nhiều phương diện để hiện đại hóa xã hội Nhật Bản dưới ảnh hưởng của phương Tây. Những cải cách tuy chưa làm thay đổi nhiều bộ mặt gia đình Nhật Bản nhưng bước đầu ảnh hưởng trực tiếp đến người phụ nữ Nhật Bản:
+ Thay đổi nhận thức khi nhận được sự giáo dục bình đẳng với nam giới,
+ Nâng cao vai trò kinh tế khi tham gia vào lực lượng sản xuất ở các nhà máy xí nghiệp.
- Chiến tranh thế giới thứ nhất không khiến cho Nhật Bản chịu những tổn thất nặng nề, hầu không có tác động nhiều đến sự thay đổi cơ cấu gia đình Nhật Bản và vị trí của người phụ nữ trong xã hội. Những biến đổi có được chỉ là sự nối tiếp của những gì đã thay đổi từ thời Minh Trị. Một điểm đáng chú ý đó là ở thời kì này, khi phong trào dân chủ nhen nhóm, thái độ phản kháng dần được hình thành trong nhận thức người dân nói chung và người phụ nữ nói riêng. 
3. Chương 3: “Phụ nữ Nhật Bản trong gia đình giai đoạn chiến tranh thế giới thứ hai (1939 – 1945)”.
    - Chiến tranh thế giới thứ hai khốc liệt và tàn phá nghiêm trọng Nhật Bản. Thời kì này, người phụ nữ Nhật Bản phải tham gia vào các hoạt động sản xuất phục vụ chiến tranh. Đồng thời vai trò quản lí trong gia đình cũng được nâng cao. 
    - Sau chiến tranh, dưới sự định hướng của Bộ tổng tư lệnh các lực lượng Đồng Minh, nước Nhật đi lên một cách ổn định, không bị lũng đoạn như giai đoạn sau chiến tranh thế giới thứ nhất. Kinh tế phục hồi và phát triển, xã hội dân chủ ổn định.
    Cơ cấu gia đình Nhật Bản có sự thay đổi: hệ thống gia đình phụ hệ bị phá vỡ; nguyên tắc dân chủ được đưa vào hệ thống pháp luật gia đình; hôn nhân tự do tăng lên; cơ cấu gia đình với người đàn ông đi làm lấy lương (Salaryman family), gia đình hạt nhân hình thành và phát triển.
Phụ nữ được quyền bình đẳng, được hưởng giáo dục, một công việc hay nghề nghiệp ổn định. Họ cũng được hưởng quyền tự do kết hôn.  Quản lí gia đình, giáo dục con cái trở thành vai trò chính của người phụ nữ trong một gia đình kiểu “salaryman family”.
Kết luận: 
    Tổng hợp lại toàn bộ quá trình thay đổi vai trò của người phụ nữ trong gia đình Nhật Bản. Từ đó đánh giá những thay đổi này có tác động trở lại tới gia đình và xã hội Nhật Bản, đặc biệt là tác động đến thời kì kinh tế phát triển cao độ của nước Nhật sau này.

SV. Nguyễn Hồng Diễm
K57 Bộ môn Nhật Bản học